Pijnbestrijding in Europa en de impact op de productiviteit

Pijnbestrijding bij voedselproducerende dieren in Europa en de impact op de productiviteit

Voedselproducerende dieren spelen een essentiële rol in het voeden van onze planeet en nemen daardoor een belangrijke plaats in ons leven in. Dit is vooral relevant gezien de verwachte stijging van de wereldwijde vlees- en melkproductie met respectievelijk 19% en 33% in 2030.₁

Om deze groei te realiseren en tegelijkertijd rekening te houden met diverse milieu-, demografische en sociaal-economische factoren, zijn nieuwe methoden binnen de wereldwijde agrovoedingssystemen noodzakelijk. Daarnaast groeit de aandacht voor het welzijn van voedselproducerende dieren , met name voor adequate pijnbestrijding en het verminderen van lijden en ongemak.

De benadering van pijn en pijnbestrijding bij voedselproducerende dieren is de afgelopen tien jaar aanzienlijk veranderd, maar er is nog veel te doen. Hoewel pijn bij voedselproducerende dieren vaak wordt erkend, worden efficiënte en pragmatische oplossingen, als ze al beschikbaar zijn, vaak niet effectief toegepast. Dit komt door de complexiteit van de implementatie, wat niet alleen het welzijn van de dieren aantast, maar ook hun productiviteit vermindert en economische verliezen voor veehouders veroorzaakt.

Hoe kunnen we een nieuwe benadering van pijn en pijnbestrijding mogelijk maken en een visie ontwikkelen die nieuwe alternatieve en efficiënte methoden omvat om het lijden van voedselproducerende dieren te verminderen en hun welzijn te waarborgen, terwijl tegelijkertijd aan de productiviteitsbehoeften wordt voldaan?

Het inzetten van alternatieve, doeltreffende, veilige en eenvoudig toepasbare behandelingen zou een belangrijke stap in de juiste richting kunnen zijn.

Download het artikel

Painbestrijding bij voedselproducerende dieren
en de invloed op de productvititeit

Pijn bij voedselproducerende dieren: een morele plicht om dierenleed te voorkomen

Pijn is een biologisch beschermingsmechanisme dat waarschuwt voor mogelijke weefselschade en dat zowel een zintuiglijke als een emotionele ervaring veroorzaakt. Dit heeft een grote invloed op het welzijn van dieren.²

In de afgelopen tien jaar is er veel onderzoek gedaan, wat heeft geleid tot een beter begrip van pijn en de verschillende mechanismen die betrokken zijn bij pijnexpressie. Dit heeft geresulteerd in de ontwikkeling van talloze aanbevelingen en pijnscoringsinstrumenten. Toch wordt aangenomen dat pijnbestrijding bij voedselproducerende dieren nog ver achterloopt op die bij gezelschapsdieren.

Bij rundvee ontstaat pijn meestal door infectieziekten, verwondingen of kreupelheid. De pijn kan ook veroorzaakt worden door menselijke handelingen, met name door
routinematig uitgevoerde procedures.

Pijnmanagement speelt, net als andere factoren zoals stress en voeding, een cruciale rol in het welzijn van dieren. Het is een feit dat chronische pijn, en in mindere mate acute pijn, het welzijn van productiedieren aanzienlijk verslechtert.³

Vrij zijn van pijn, verwondingen en ziekten is een recht en een vereiste voor elk dier. Er bestaat een sterke morele verantwoordelijkheid om pijn en ongemak bij voedselproducerende dieren te verminderen. Dit wordt versterkt door toenemende maatschappelijke en ethische overwegingen die pleiten voor verbeterd dierenwelzijn en transparante welzijnspraktijken. Bovendien spelen voedselveiligheid en residuproblematiek een rol, aangezien pijnbestrijding soms gepaard gaat met een breed gebruik van antimicrobiële stoffen, wat risico’s met zich meebrengt op het gebied van voedselveiligheid en antimicrobiële resistentie.

Pijn bij voedselproducerende dieren is nauw verbonden met productiviteitsverlies (melk-, vlees- en wolproductie). Naast de morele en ethische motieven om dierenleed te voorkomen, spelen dus ook economische motieven een rol.

Pijn heeft invloed op de productiviteit van voedselproducerende dieren en daarom heeft pijnbestrijding een directe impact op het welzijn en het inkomen van veehouders.
Een dier dat pijn lijdt, zal onvoldoende produceren, wat kan leiden tot economische verliezen, een negatieve impact op de veehouderij en mogelijk psychologische problemen.

Bestaande pijnbestrijdingsprotocollen in de rundveehouderij

Pijn bij rundvee kan worden aangepakt door preventieve, reactieve of multimodale pijnbestrijding toe te passen.

Wanneer pijnlijke procedures worden uitgevoerd en de pijn voorspelbaar is, wordt preventieve analgesie aanbevolen. In theorie moet de meest effectieve analgesie worden gegeven door een multimodale aanpak, waarbij een combinatie van middelen wordt gebruikt die verschillend werken.

Bij het gebruik van pijnmedicatie bij rundvee is voorzichtigheid geboden vanwege zorgen over de voedselveiligheid en de mogelijke aanwezigheid van residuen. Voor sommige krachtige stoffen, zoals opioïden, ontbreken maximale residulimieten (MRL's), waardoor deze niet kunnen worden toegepast.

Andere pijnstillende opties zoals algehele anesthesie kunnen om voor de hand liggende praktische redenen ook niet altijd worden gebruikt. Sommige moleculen zijn echter voor rundvee goedgekeurd voor systemische analgesie, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) waaronder meloxicam, carprofen, ketoprofen en tolfenaminezuur, en α-agonisten zoals xylazine en detomidine. NSAID's zijn bijvoorbeeld de meest gebruikte middelen om kreupelheid te behandelen.⁴Epidurale analgesie, intra-veineuze regionale anesthesie en lokale zenuwblokkades zijn verschillende technieken die ook kunnen worden gebruikt om lokale anesthesie te geven.⁵

In principe wordt voor rundvee dat een routinematige procedure ondergaat, een multimodale pijnstillende strategie geadviseerd. Het gebruik van multimodale analgesie met zowel lokale anesthesie om de nociceptie aan te pakken, als NSAID's om de sensitisatie te beheersen, wordt aanbevolen als beste praktijk, waarbij erkend wordt dat de pijnrespons sterker verbeterd wordt dan bij het gebruik van één enkel middel. Meloxicam is de meest aanbevolen molecule; het lijkt de voorkeur te genieten boven andere beschikbare NSAID's vanwege zijn verlengde halfwaardetijd, waardoor een werkingsduur tot 72 uur mogelijk is.²

Photo 1. While pain is often recognised and acknowledged in livestock, pain management plans are sometimes not systematically put in place.

Het implementeren van pijnmanagement kan in de praktijk een uitdaging zijn.

Ten eerste verschillen de houding en aanpak met betrekking tot pijnscores en pijnmanagement bij voedselproducerende dieren per individu. Dit beïnvloedt de perceptie van pijn en de daaropvolgende implementatie van de keuzes in het pijnbestrijdingsplan.

Veelvoorkomende ingrepen, zoals het onthoornen van kalveren, castreren van biggen, afkalven en het couperen van staarten bij lammeren, worden vaak uitgevoerd zonder enige vorm van pijnbestrijding, ondanks de algemene erkenning dat dergelijke ingrepen acute pijn veroorzaken. Het toedienen van pijnstilling tijdens en na dergelijke ingrepen brengt echter verschillende uitdagingen met zich mee, zoals tijdsdruk, kosten, veiligheid en volksgezondheid. Er is steeds meer erkenning voor het belang van pijnbestrijding bij chirurgische ingrepen in de veehouderij. In sommige landen is dit zelfs verplicht, wat de dringende noodzaak onderstreept om systematische en adequate pijnbestrijdingsprotocollen te implementeren.

Hoewel pijn bij voedselproducerende dieren vaak wordt herkend en erkend, worden er niet systematisch pijnbestrijdingsplannen opgesteld. De kosten, het gebruiksgemak, de toediening van geneesmiddelen, en wettelijke beperkingen die specifiek gelden voor het gebruik van pijnstillers bij voedselproducerende dieren en wie, de dierenarts of de veehouder, deze pijnstillers mag toedienen, kunnen belangrijke factoren zijn die het gebruik van pijnstillers bij landbouwhuisdieren belemmeren.⁶

Is het mogelijk om nieuwe benaderingen te ontwikkelen voor pijnbestrijding in de veehouderij? Kunnen er patronen worden geïdentificeerd die leiden tot een meer welzijnsgerichte aanpak?

Welzijnsoverwegingen en verbetering van pijnbestrijding op bedrijven

Het implementeren van een dierenwelzijnsstrategie voor de behandeling van voedselproducerende dieren, met name pijnbestrijdingstherapieën, zowel voor de behandeling van infectieziekten als na stressvolle ingrepen, kan belangrijke voordelen opleveren voor zowel de dieren als de veehouders. Naast de ethische overwegingen om onnodig lijden bij dieren te voorkomen, kan effectieve pijnbestrijding de ziekteduur aanzienlijk verkorten en daarmee de efficiëntie van de veehouderij verbeteren.

Het is noodzakelijk om doeltreffende pijnbestrijding op het bedrijf te waarborgen en tegelijkertijd kritisch te kijken naar de noodzaak van stressvolle pijnlijke ingrepen. Voor het behoud van een duurzame veehouderij is het essentieel dat het welzijn van dieren op het bedrijf wordt verbeterd.⁷

Een belangrijke mijlpaal in de verbetering van het welzijn van voedselproducerende dieren is het heroverwegen van de noodzaak van stressvolle ingrepen. Het verminderen of verbeteren van deze ingrepen door systematisch gebruik te maken van adequate pijnbestrijdingsprotocollen kan het lijden van dieren aanzienlijk verminderen. In de afgelopen tien jaar is hier veel onderzoek naar gedaan.

Zijn zulke ingrepen echt nodig? Kunnen we zorgen voor effectieve pijnverlichting en strategieën om pijn te verminderen bij veelvoorkomende ingrepen?

Het couperen van staarten bij biggen, waarbij een deel van de staart wordt afgeknipt of dichtgeschroeid in de eerste week na de geboorte om staartbijten op latere leeftijd te voorkomen, is een veelvoorkomende ingreep in de veehouderij. Onderzoek heeft aangetoond dat staartbijten kan worden voorkomen door varkens verrijkingsmateriaal, zoals stro, aan te bieden, waardoor staartcouperen niet noodzakelijk is.^8,9

Ondanks deze kennis en een verbod op staartcouperen volgens de Europese wetgeving uit 2008¹⁰, worden in veel Europese landen, met uitzondering van Finland en Zweden, nog steeds routinematig biggen aan deze pijnlijke ingreep blootgesteld.

Deze ingreep wordt vaak uitgevoerd zonder enige vorm van pijnbestrijding, wat duidelijke welzijnsproblemen met zich meebrengt. Het handhaven van wetgeving met betrekking tot varkenswelzijn is een van de prioriteiten van de Europese Commissie, al is er nog veel werk te verrichten om dit doel te bereiken. In Nederland wil men in samenwerking met de varkenssector het routinematig couperen van biggenstaarten in 2030 beëindigen. Interessant is dat landen die gestopt zijn met het routinematig couperen van staarten meer lijken te investeren in scholing en training van dierenartsen.⁹

Photo 2. Tail docking in piglet is a painful procedure banned in Europe, although routinely performed without any pain relief.

Hoewel erkend wordt dat het couperen van staarten pijnlijk is en eigenlijk verboden zou moeten worden, wordt deze ingreep nog steeds routinematig en vaak zonder pijnbestrijding uitgevoerd.

De ontwikkeling van gebruiksvriendelijke, betaalbare en veilige pijnbestrijdingsstrategieën, die snel en duurzaam kunnen worden toegepast en vrijwillig door boeren herhaald kunnen worden, zelfs bij financiële beperkingen, is een uitdaging maar van cruciaal belang.² Bij het ontwikkelen van pijnbestrijdingsprotocollen voor ingrepen bij voedselproducerende dieren moeten tijd, kosten, veiligheid en volksgezondheid zorgvuldig worden overwogen. Pijnbestrijdingsstrategieën moeten rekening houden met mogelijke residuproblemen, de wachttijden bij productiedieren afstemmen, en idealiter bijdragen aan een beter beheer van antibioticaresistentie door niet systematisch antimicrobiële stoffen op te nemen in de algehele behandeling van getroffen rundvee. In feite zou het gebruik van topische antiseptica deel kunnen uitmaken van dergelijke niet-antimicrobiële pijnbestrijdingsstrategieën; topische antiseptica die traditioneel bij rundvee worden gebruikt zijn onder andere povidonjodium, chloorhexidine, waterstofperoxide en cetrimide.

Onderzoek toont aan dat het gebruik van plaatselijke verdoving, idealiter gecombineerd met NSAID’s voor pijnbestrijding, de pijn tijdens en na ingrepen vermindert en daarom een goede en betaalbare strategie.^2,3,11,12 Recent onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van een topische verdovingsspray* met lidocaïne, bupivacaïne, adrenaline en een antisepticum (cetrimide) de pijn bij lammeren na het couperen van de staart met succes vermindert.⁷

Deze niet-antimicrobiële wondbehandeling, idealiter toegediend in combinatie met parenterale of orale toediening van een NSAID zoals meloxicam, is een betaalbare en effectieve methode voor veehouders om het dierenwelzijn te verbeteren.² De wondbehandeling is ook veilig en effectief gebleken bij pijnbestrijding en wondgenezing tijdens chirurgische castratie en couperen van de staart van lammeren^2,7,13, chirurgische castratie en onthoornen van kalveren^14,15 en het behandelen van hoeflaesies bij runderen om kreupelheid te verminderen.¹⁶

Dit product is in Australië goedgekeurd en wordt gebruikt voor anesthesie en analgesie van stressvolle ingrepen en wordt sindsdien beschouwd als een revolutie op het gebied van pijnbestrijding in dat land.⁷

Recent is er meer aandacht voor pijnbestrijding om het lijden van dieren met infectieziekten te verminderen, waarbij de voordelen van topische anesthesie bijdeze aandoeningen naar voren zijn gekomen.¹²Voedselproducerende dieren met pijnlijke orale laesies veroorzaakt door door insecten overgedragen virale ziekten, zoals blauwtong (BT) en hemorragische epizoötische ziekte (EHD) zouden baat kunnen hebben bij niet-antimicrobiële alternatieve behandelingen. Dit kan onnodig lijden verminderen, het herstel ondersteunen om snel weer een goed productiviteitsniveau te bereiken.

Recent onderzoek suggereert dat een topische verdovingsspray met met lidocaïne, bupivacaïne, adrenaline en cetrimide (antisepticum) een veelbelovende pijnstillende therapie kan zijn voor orale laesies bij EHD. Deze wondbehandeling is succesvol toegepast bij buffels en runderen met mond- en klauwzeer (MKZ), waarbij de orale laesies vergelijkbaar zijn met die van EHD en BT. De resultaten zijn veelbelovend en tonen verbeterd herstel en wondgenezing, en aanzienlijke vermindering van pijn en lijden.^2,17,18

Met de toenemende maatschappelijke en ethische aandacht voor dierenwelzijn, samen met de ontwikkeling van nieuwe duurzame agro-voedselsystemen om de wereld in de toekomst te voeden, is de implementatie van dierenwelzijnsstrategieën op bedrijven, met name op het gebied van pijnbestrijding, van cruciaal belang. Hoewel dit een complexe uitdaging lijkt, kan een multimodale aanpak uitkomst bieden. De veterinaire beroepsgroep speelt hierin een belangrijke rol door het bewustzijn te vergroten, kennisoverdracht te faciliteren en risicofactoren en oplossingen op bedrijfsniveau te identificeren ter bevordering van de gezondheid en het welzijn van rundvee.

Deze aanpak omvat het opstellen van protocollen voor een nauwkeurige beoordeling en scoring van pijn, evenals het zoeken naar efficiëntere methoden om pijn op bedrijven te verlichten. Dit kan onder meer door het inzetten van alternatieve effectieve therapieën en het verbeteren van de uitvoering van veelvoorkomende pijnlijke ingrepen.

*De cutane oplossing is momenteel geregistreerd door Dechra in Europa onder de merknaam Multi-Solfen^® in Portugal, waar het is goedgekeurd voor de behandeling van pijn en versnelling van wondgenezing bij onthuidingswonden door thermocauterisatie bij kalveren en voor lokale anesthesie en antisepsis bij niet-steriele huidwonden bij biggen tot 7 dagen oud. Dit product is ook geregistreerd onder de naam Tri-Solfen^® in het Verenigd Koninkrijk voor lokale anesthesie tijdens en na castratie van biggen en als antisepsis voor castratiewonden. Tri-Solfen^® is ook geregistreerd in Australië en Nieuw-Zeeland voor gebruik in de rundveehouderij en kleine herkauwers.

Referenties

^1. FAO. Mapping Supply and Demand for Animal-Source Foods to 2030. In Animal Production and Health Working Paper 2; FAO: Rome, Italy, 2018; Available online: https://www.fao.org/3/i2425e/i2425e00.htm (accessed on March 18th 2024).

^2. Windsor PA. Role of Topical Anaesthesia in Pain Management of Farm Animals, a Changing Paradigm. Animals (Basel). 2022 Sep 17;12(18):2459. doi: 10.3390/ani12182459. PMID: 36139319; PMCID: PMC9495143.

^3.Stilwell, G.; Windsor, P.A.; Broom, D.M. Pain Management for Ruminants During Common Farm Husbandry Procedures. In Advances in Animal Health, Medicine and Production; Duarte, A.F., da Costa, L.L., Eds.; Springer: Cham, Switzerland, 2020; pp. 27–51

^4. Craven E, Stavisky J, Robinson N, Dean R. How do different members of the on-farm mobility team perceive lameness, and what factors influence their NSAID use? Vet Rec. 2024 Mar 2;194(5):e3412. doi: 10.1002/vetr.3412. Epub 2023 Oct 29. PMID: 37899275.

^5. Hudson, C., Whay, H. and Huxley, J. (2008), Recognition and management of pain in cattle. In Practice, 30: 126-134. https://doi.org/10.1136/inpract.30.3.126

^6. Robles I, Arruda AG, Nixon E, Johnstone E, Wagner B, Edwards-Callaway L, et al. Producer and veterinarian perspectives towards pain management practices in the US cattle industry. Animals. 2021;11(1):209

^7. Ferrer, L.M.; Lacasta, D.; Ortín, A.; Ramos, J.J.; Tejedor, M.T.; Borobia, M.; Pérez, A.O.; Castells, E.; de Arcaute, M.R.; Ruiz, H.; et al. Impact of a topical anaesthesia wound management formulation on pain, inflammation and reduction of secondary infections after tail docking in lambs. Animals 2020

^8.Nalon E, De Briyne N. Efforts to Ban the Routine Tail Docking of Pigs and to Give Pigs Enrichment Materials via EU Law: Where do We Stand a Quarter of a Century on? Animals (Basel). 2019 Mar 29;9(4):132. doi: 10.3390/ani9040132. PMID: 30934983; PMCID: PMC6523805.

^9. De Briyne N, Berg C, Blaha T, Palzer A, Temple D. 'Phasing out pig tail docking in the EU - present state, challenges and possibilities'. Porcine Health Manag. 2018 Nov 16;4:27. doi: 10.1186/s40813-018-0103-8. PMID: 30473870; PMCID: PMC6238401.

^10. Council Directive 2008/120/EC of 18 December 2008 laying down minimum standards for the protection of pigs. OJ L 47, 18.2.2009

^11. Windsor, P.A.; Lomax, S.; White, P. Progress in pain management to improve small ruminant farm welfare. Small Rum. Res. 2016, 142, 55–57

^12. Windsor, P.A. Progress with Livestock Welfare in Extensive Production Systems: Lessons From Australia. Front. Vet. Sc. 2021, 8, 674482

^13. Lomax S, Dickson H, Sheil M, Windsor PA. Topical anaesthesia alleviates the pain of castration and tail docking in lambs. Aust Vet J. (2010) 88:67– 74. doi: 10.1111/j.1751-0813.2009.00546.x

^14. Espinoza C, Lomax S, Windsor PA. Topical anaesthesia provides pain management for dehorning of calves. J Dairy Sci. (2013) 96:2894– 902. doi: 10.3168/jds.2012-5954

^15.Lomax S, Windsor PA. Topical anaesthesia mitigates the pain of castration in beef calves. J Anim Sci. (2013) 91:1–8. doi: 10.2527/jas.2012- 5984

^16.Stilwell GT, Ferrador AM, Santos S, Domingues JM, Carolin N. Use of topical local anesthetics to control pain during treatment of hoof lesions in dairy cows. J Dairy Sci. (2019) 102:6383–90. doi: 10.3168/jds.2018-15820

^17. Peter Windsor, Syseng Khounsy, Francesca Earp, Isabel MacPhillamy, Jams Young & Russell Bush (2020) Managing Welfare and Antimicrobial-Resistance Issues in Treating Foot-and-Mouth Disease Lesions: A New Therapeutic Approach, Veterinary Medicine: Research and Reports, 11:, 99-107, DOI: 10.2147/VMRR.S273788

^18. Lendzele SS, Mavoungou JF, Burinyuy KA, et al. Efficacy and application of a novel topical anaesthetic wound formulation for treating cattle with Foot-and-Mouth disease: A field trial in Cameroon. Transbound Emerg Dis. 2021;68:2531–2542. https://doi.org/10.1111/ tbed.1392

Downloads

SVG image

Pain management in food animals in
Europe and impact on productivity

Pijnbestrijding bij voedselproducerende dieren in Europa en de impact op de productiviteit

Download het artikel

Pijn bij voedselproducerende dieren: een morele plicht om dierenleed te voorkomen

Bestaande pijnbestrijdingsprotocollen in de rundveehouderij

Welzijnsoverwegingen en verbetering van pijnbestrijding op bedrijven

Downloads

Klantenservice

Volg ons

Dechra corporate links

Pijnbestrijding bij voedselproducerende dieren in Europa en de impact op de productiviteit

Download het artikel

Pijn bij voedselproducerende dieren: een morele plicht om dierenleed te voorkomen

Bestaande pijnbestrijdingsprotocollen in de rundveehouderij

Welzijnsoverwegingen en verbetering van pijnbestrijding op bedrijven

Downloads

Premium content

lock Log in op uw Dechra account

account_box Nog geen account?

Voor u verder gaat

Log in op uw Dechra account

Nog geen account?