Chirurgische castratie van biggen: Waarom en hoe?

Chirurgische castratie is een ingrijpende en pijnlijke ingreep die vaak wordt uitgevoerd bij biggen voordat zij de leeftijd van zeven dagen bereiken.

Deze standaard procedure wordt in de meeste Europese landen uitgevoerd. Technisch gezien omvat de ingreep een insnijding in het scrotum, gevolgd door de stompe scheiding van het testiculaire weefsel van de omliggende fascia en de hyperextensie van de zaadstreng, totdat deze spontaan scheurt of wordt doorgesneden.¹ Het doorsnijden van de zaadstreng wordt beschouwd als het meest pijnlijke deel van de ingreep bij varkens.²

De voornaamste reden voor chirurgische castratie van biggen is het verminderen van “berengeur”, een onaangename geur die vaak voorkomt in het vlees van intacte mannelijke varkens. Deze geur wordt veroorzaakt door androstenon (een mannelijk geslachtshormoon), skatol en indol (beide afbraakproducten van tryptofaan in de darm), die zich ophopen in het vetweefsel.³ Varkensvlees met berengeur is niet geschikt voor humane consumptie. Er bestaan verschillende methoden om berengeur te detecteren, de menselijke neus wordt hierbij het meest gebruikt.

Daarnaast wordt chirurgische castratie toegepast om ongewenst seksueel en agressief gedrag bij mannelijke varkens te voorkomen. Gecastreerde varkens zijn minder agressief en daardoor gemakkelijker te hanteren.⁴ Echter, naast het feit dat deze ingreep pijnlijk is, leidt chirurgische castratie vaak tot hogere voerkosten en een hoger vetgehalte van het karkas.⁵

Hoe verzacht je de pijn bij chirurgische castratie van biggen?

De huidige strategieën voor pijnvermindering omvatten het gebruik van niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID's) voorafgaand aan de castratie, evenals lokale en algehele anesthesie. Er zijn echter slechts enkele geneesmiddelen goedgekeurd voor anesthesie en pijnbestrijding bij de castratie van biggen. Daarnaast moeten verdovings- en pijnstillende protocollen kosteneffectief, praktisch, doeltreffend en veilig zijn – zowel voor het varken als voor de varkenshouder, dierenarts en de omgeving – en tegelijkertijd zo min mogelijk stress en pijn veroorzaken.

Meloxicam, ketoprofen en flunixine zijn de meest gebruikte NSAID's, hoewel sommige onderzoeken suggereren dat hun effectiviteit bij het verlichten van pijn tijdens chirurgische castratie twijfelachtig is.¹⁰ Het toedienen van NSAID's vóór de ingreep lijkt echter wel invloed te hebben op de postoperatieve pijn, wat blijkt uit een vermindering van pijngerelateerd gedrag na de ingreep^10,11(krabben aan de romp en kwispelen van de staart).

Meer in het bijzonder lijkt het gebruik van meloxicam voorafgaand aan de castratie van biggen te leiden tot minder pijngerelateerd gedrag achteraf, ongeacht of er daarnaast een lokaal verdovingsmiddel is toegepast.^7,12

Procaïne is het enige toegestane geneesmiddel voor castratie van biggen.¹⁰ Lidocaïne heeft geen maximale residulimiet (MRL) en is daarom niet goedgekeurd voor gebruik bij voedselproducerende dieren in Europa. Sommige landen, zoals Frankrijk, staan echter het gebruik voor de chirurgische castratie van biggen wel toe. Het is belangrijk op te merken dat de injectie van een lokaal verdovingsmiddel in het scrotum en de testikels extra pijn en ongemak kan veroorzaken bij biggen.

Tegelijkertijd vertonen biggen die een lokaal verdovingsmiddel krijgen een significante vermindering van vluchtgedrag tijdens de castratie.^7,13 Het gebruik van kort- of langwerkende lokale verdovingsmiddelen op de doorgesneden zaadstrengen en scrotale incisies na de ingreep lijkt niet te resulteren in een verandering van het pijngerelateerd gedrag (billenschuiven en ineenkrimpen).¹⁴

Het gebruik van verdovingsmiddelen tijdens chirurgische castratie lijkt gunstig te zijn voor biggen (aantoonbare vermindering van pijnperceptie en stressrespons); zonder gecombineerd gebruik van een pijnstiller lijken biggen echter pijn te ervaren na de ingreep.^10,15,16 Algehele anesthesie lijkt geen verschil te maken in pijngerelateerd gedrag na castratie^14,17 en wordt om praktische redenen niet vaak gebruikt, met uitzondering van enkele landen zoals Duitsland. 

Volgens onderzoek voorkomt anesthesie pijn tijdens de operatie, maar niet erna, terwijl analgesie pijn verlicht na de operatie, maar niet tijdens.⁵

Fokken van beren en immunocastratie: alternatieven voor chirurgische castratie van biggen

Er zijn verschillende alternatieven voor chirurgische castratie. Het fokken van intacte mannelijke varkens is gebruikelijk in sommige landen, zoals Spanje, Portugal, Ierland en het Verenigd Koninkrijk. Vanuit welzijnsoogpunt is castratie niet nodig, waardoor de dieren geen pijn of stress ervaren. Bovendien brengt deze methode geen extra werkdruk met zich mee voor de varkenshouders.

Niet-gecastreerde varkens kunnen echter agressief en seksueel gedrag vertonen, wat schadelijk is voor hun welzijn.¹⁸ De voederefficiëntie en de karkaskwaliteit zijn beter dan bij chirurgisch gecastreerde varkens, maar de vleeskwaliteit is slechter¹⁸ (aanwezigheid van berengeur, verminderd intramusculair vetgehalte en verminderde verzadiging van het vet).

Een manier om de aanwezigheid van berengeur aan te pakken zou kunnen zijn om mannelijke dieren op een lager gewicht te slachten; deze aanpak wordt momenteel echter niet gebruikt om voor de hand liggende economische redenen.⁶ Sommige slachthuizen hebben “Menselijke Neus Scores” geïmplementeerd, gebaseerd op het registreren van berengeur na verhitting.¹⁹ Onderzoek suggereert ook de mogelijkheid van een genetische oplossing om berengeur te verminderen en castratie achterwege te laten.^3,18,19

Aangezien androstenon en skatol een matige tot hoge erfelijkheid hebben, is het technisch mogelijk om genetisch te selecteren tegen deze stoffen. Hoewel deze methode veelbelovend lijkt, brengt het implementeren van dergelijke genetische selectiestrategieën kosten met zich mee. Aanpassingen in dieet en omgevingsfactoren kunnen berengeur ook verminderen.³

Alternatieven voor chirurgische castratie zijn onder andere immunologische castratie, vaak immunocastratie genoemd, met als doel het begin van de puberteit uit te stellen. Immunocastratie is geen hormonale behandeling, wat betekent dat er geen hormonale residuen achterblijven. Het stimuleert het immuunsysteem van het varken om antilichamen te produceren die de testesfunctie remmen. Het effect is tijdelijk. Sinds 2009 is deze methode toegestaan in Europa. Het vereist twee injecties met een tussenpoos van ten minste vier weken tijdens de mestfase van varkens, waarbij de tweede dosis vier tot vijf weken voor de slacht wordt toegediend.²⁰

Sommige landen, zoals België, laten een hoger percentage geïmmunocastreerde mannelijke varkens zien. Immunocastratie voorkomt berengeur, voorkomt de pijn die geassocieerd zou zijn met een chirurgische castratie en voorkomt stressgerelateerd agressief en seksueel gedrag bij mannelijke varkens.^5,20

In dit opzicht heeft immunocastratie duidelijke welzijnsvoordelen ten opzichte van chirurgische castratie. Geïmmunocastreerde mannelijke varkens kunnen echter soms agressief gedrag vertonen vóór de tweede injectie, aangezien immunocastratie pas effectief is na de tweede vaccinatie.¹⁸

Downloads